Onderzoek

Een goede bescherming van roofdieren - en van de natuur in het algemeen - begint bij een goede kennis. Daarom willen wij met Wild Naliboki samen met het team van Naust Eco Station ons inzetten om die kennis te verwerven via onderzoek en de resultaten aan een breed publiek bekend te maken.

Iedereen kan zijn steentje bijdragen om dit te realiseren door samen met een vrijwillig onderzoeker van Wild Naliboki naar het Nalibokiwoud te reizen. Terwijl jij geniet van een natuurreis kan onze vrijwilliger er onbezoldigd veldwerk uitvoeren. Voor meer info verwijzen we naar de rubriek ‘Natuurreizen’.

Traditie in roofdierenonderzoek

Het onderzoek naar roofdieren en de wisselwerking tussen predator, prooi en landschap kent al een lange traditie in Wit-Rusland. Begin jaren ‘80 begon Vadim Sidorovich met onderzoek naar de populatiedynamica en de ecologie van de otter. Dit werd algauw uitgebreid tot de semi-aquatische marterachtigen, met inbegrip van Europese en Amerikaanse nerts. In de jaren ’90 werden in samenwerking met de universiteit van Oxford baanbrekende resultaten bereikt over de impact van Amerikaanse nerts op Europese nerts.

Vanaf 1993 werd het onderzoek aanzienlijk uitgebreid. Een heel onderzoeksteam werd uitgebouwd binnen het Zoölogisch Instituut aan de National Academy of Sciences van Minsk: de Vertebrate Predation Research Group. Deze onderzoeksgroep onder leiding van professor Vadim Sidorovich bestudeerde de predator-prooi gemeenschap van gewervelden in de gemengde bossen van Wit-Rusland (voornamelijk in het Paazierriewoud in het noorden van het land en het meer centraal gelegen Nalibokiwoud). Bijzondere aandacht ging daarbij naar de impact van twee recent geïntroduceerde roofdieren: de Amerikaanse nerts en de wasbeerhond. Ook het onderzoek naar de grote roofdieren wolf, lynx en bruine beer werd opgestart binnen dit ruime kader. Het werk van vele jaren werd uiteindelijk bekroond in 2011 met de publicatie van het wetenschappelijk boek ‘Analysis of vertebrate predator-prey community’. De befaamde zoöloog David W. Mac Donald schrijft in zijn review over dit boek:

‘Every study may claim in some degree to be unique, but surely this monograph can boast that proudly. To have dismantled the components of this vertebrate predator-prey community in the special context of the invasion of two introduced carnivores, the American mink and the raccoon dog, offers lessons of far-reaching relevance to invasion biology.’


Een hoofdstuk geweid aan de impact van beveractiviteit op de hele predator-prooi gemeenschap is een must-read voor iedereen die geïnteresseerd is in spontane natuurontwikkeling en ‘rewilding’.

Hoewel de Vertebrate Predation Research Group initieel een brede waaier aan roofdieren onderzocht, werden de onderzoeksactiviteiten vanaf 1999 meer en meer toegespitst op wolf. Vooral de voortplantingsecologie kreeg veel aandacht. Dit leidde tot unieke resultaten en nieuwe inzichten rond multibreeding (meerdere nesten in één roedel), voortplanting van jaarlingen en hybridisatie met honden. Maar het wolvenonderzoek leidde ook tot de afschaffing van de overheidspremies voor wolvenverdelging, het verbod op het gebruik van klemmen en het totaalverbod op de jacht op wolven in grote reservaten.

Door het systematisch wegvallen van financiële middelen werd de voormalige onderzoeksgroep opgedoekt. Het onderzoek hangt intussen al vele jaren af van de inzet en financiële steun van vrijwilligers en private sponsors. In 2014 besloten Vadim Sidorovich en Irina Rotenko om een gastenverblijf op te richten en natuurreizen te organiseren om het onderzoek verder te sponsoren: Naust Eco Station.

Lynxenonderzoek

In de jaren ’90 en 2000 vond in het noorden van Wit-Rusland (Paazierriewoud) een langlopend onderzoek plaats naar de populatiedynamica en het dieet van de Euraziatische lynx in relatie tot een veranderend voedselaanbod. Het is bekend dat reeën de belangrijkste prooien van lynxen vormen in streken waar ze talrijk voorkomen. In noordelijke streken, waar reeën ontbreken of schaars zijn nemen sneeuwhazen en ruigpoothoenders die rol over. Het onderzoeksgebied in Wit-Rusland beschikt over een interessante situatie: zowel reeën, (sneeuw)hazen, als ruigpoothoenders zijn er algemeen.

Aanvankelijk waren reeën schaars en hazen en hoenders talrijk in het studiegebied (1985-1996). Het dieet van de lynxen bestond toen voor het grootste deel uit hazen en hoenders. Toen de ree-aantallen piekten (1997-2004) steeg het aandeel van deze soort in het lynxendieet aanzienlijk, vooral ten koste van het aandeel sneeuwhazen, die nochtans even talrijk waren als voorheen. Toen alle hoofdprooien schaars waren (2009-2010) vertoonden de lynxen een zeer gevarieerd dieet: everzwijnen en bevers maar ook wasbeerhonden, vossen, boommarters en kleine knaagdieren werden veel voorkomende prooien.

De lynxenpopulatie groeide aan toen de ree-aantallen piekten, om opnieuw terug te vallen toen alle hoofdprooien schaars werden. Eigenaardig genoeg had het gebrek aan hoofdprooien zoals reeën en hazen geen invloed op het aantal lynxenjongen aan het begin van de winter, noch op de overleving van die jongen in hun eerste winter. Wel werden er meerdere subadulten verhongerd teruggevonden in hun tweede winter, deze jonge lynxen hebben hun moeder verlaten en moeten zelfstandig leren jagen. Vermoedelijk ligt hier de oorzaak bij de waargenomen terugval in lynxaantallen. Dit soort unieke resultaten komt enkel aan het licht dankzij lange termijn onderzoek en integratie van diverse deelonderzoeken.

Naast het onderzoek in het noorden van Wit-Rusland werden ook de lynxen in het zuidelijker gelegen Nalibokiwoud van nabij opgevolgd. Na het uiteenvallen van de Sovjetunie begin jaren ‘90 werden alle lynxen - sedert begin jaren ‘80 volledig beschermd – er gestroopt. Rond de eeuwwissel begonnen de lynxen opnieuw spontaan het gebied te herkoloniseren vanuit andere dichtbeboste regio’s. Simultaan met het wolvenonderzoek dat sinds 1999 in het Nalibokiwoud wordt uitgevoerd, wordt ook de ontwikkeling van de lynxenpopulatie opgevolgd. Momenteel doen de lynxen het zeer goed in het Nalibokiwoud (meer dan 60 exemplaren).

Nieuwe onderzoeksvragen

De voorbije jaren werden enkele lynxen voorzien van zenders (VHF en GPS-GSM) en werd het terreingebruik van een aantal andere lynxen opgevolgd via snow tracking. Dit gaf een goed beeld van de grootte van de home ranges en het terreingebruik, maar het bracht ook veel nieuwe vragen met zich mee. Vragen die niet met zenderonderzoek kunnen beantwoord worden. Sinds een aantal jaren worden daarom ook cameravallen ingezet als aanvullende onderzoekstechniek om meer te weten te komen over lynxengedrag. Vooral de integratie van sporenonderzoek met gerichte inzet van cameravallen leverde al snel veel belovende resultaten op en leidde tot nieuwe inzichten.

De komende jaren wil het onderzoeksteam van Wild Naliboki professor Vadim Sidorovich ondersteuning bieden bij het onderzoek naar de ecologie van de lynx. Belangrijke onderzoekstopics zijn competitie en interferentie met wolf, voortplanting en grootbrengen van de jongen, sociaal gedrag, relatie met middelgrote roofdieren en gemeenschapelijke prooien, jacht- en territoriumgedrag, individuele verschillen in dieet,...

Alle onderzoeksresultaten zullen geïntegreerd worden in een populair-wetenschappelijk boek over de ecologie van de lynx.

Financiering onderzoeksmateriaal

De onderzoeksmethodes die we zullen gebruiken vereisen veel veldwerk maar zijn relatief low-tech en non-invasief. Zo zullen er geen dieren gevangen of verdoofd worden. Toch hebben we om onze vragen te beantwoorden heel wat klein onderzoeksmateriaal nodig, zoals minstens 50 cameravallen met toebehoren. Om dit mee te financieren hebben we een rekeningnummer geopend waarop iedereen die het project een warm hart toedraagt een vrije bijdrage kon storten. Meer info in de rubriek ‘Fundraising’.

Lynxenblog

Wil je alles weten over ons lopende lynxenonderzoeksproject en onze tussentijdse resultaten? Neem dan een kijkje op onze lynxenblog: lynxinbelarus.com

Links

Het Nalibokiwoud ligt ver van de radioactieve Tsjernobyl zone, maar de documentaire Radioactive Wolves Of Chernobyl wijdt ook een stuk aan het onderzoek van Naust Eco Station naar de voortplantingsecologie van wolven in het Nalibokiwoud.

Boeken (volledig te lezen via Google Books)

Sidorovich, V.E., 2011, Analysis of vertebrate predator-prey community, 736 p., Minsk, Tesey

Sidorovich, V.E. & Vorobej, N., 2013, Mammal activity signs: Atlas, identification keys and research methods, 315 p., Moscow, Veche

Sidorovich, V.E., 2016, Naliboki Forest: Wild animals, 452 p., Minsk, CHATYRY CHVERCI

Rotenko, I. & Sidorovich, V., 2017, Badger en Raccoon dog in Belarus: population studies with implication for the decline in badgers, 163 p., Minsk, CHATYRY CHVERCI

Artikels

Sidorovich, V., Kruuk, H. and Macdonald, D.W. (1999) ‘Body size, and interactions between European and American mink (Mustela lutreola and M. vison) in Eastern Europe’, Journal of Zoology, 248(4), pp. 521–527.

Sidorovich, Vadim E., et al. "Behavioural interactions between the naturalized American mink Mustela vison and the native riparian mustelids, NE Belarus, with implications for population changes." Small Carnivore Conservation 22 (2000): 1-5.

Sidorovich, Vadim, and David W. Macdonald. "Density dynamics and changes in habitat use by the European mink and other native mustelids in connection with the American mink expansion in Belarus." Netherlands Journal of Zoology 51.1 (2001): 107-126.

Sidorovich, Vadim E. "Relationship between prey availability and population dynamics of the Eurasian lynx and its diet in northern Belarus." Acta Theriologica 51.3 (2006): 265-274.

Sidorovich, Vadim E., et al. "The structure of vertebrate predator community in north-eastern Belarus before and after naturalization of the American mink and raccoon dog." Folia Zoologica 57.4 (2008): 373-391.

Sidorovich, Vadim E., Alexey G. Polozov, and Andrzej Zalewski. "Food niche variation of European and American mink during the American mink invasion in north-eastern Belarus." Biological Invasions 12.7 (2010): 2207-2217.

Sidorovich, Vadim E., Irina I. Rotenko, and Dmitry A. Krasko. "Badger Meles meles spatial structure and diet in an area of low earthworm biomass and high predation risk." Annales Zoologici Fennici. Vol. 48. No. 1. (2011).

Sidorovich, Vadim, Annik Schnitzler, Christophe Schnitzler, Irina Rotenko. "Wolf denning behaviour in response to external disturbances and implications for pup survival." Mammalian Biology - Zeitschrift für Säugetierkunde. (Available online 23 November 2016)

Sidorovich, Vadim, Annik Schnitzler, Christophe Schnitzler, Irina Rotenko, Yulia Holikava. "Responses of wolf feeding habits after adverse climatic events in central-western Belarus." Mammalian Biology - Zeitschrift für Säugetierkunde. Vol. 83 (2017): 44-50